به‌زراعی و به‌نژادی
مریم مؤمنی؛ عبدالله قاسمی پیربلوطی؛ امیر موسوی؛ حسنعلی نقدی بادی
چکیده
سابقه و هدف: آویشن زوفایی (Thymbra spicata L.) گیاهی از تیره نعنائیان (Lamiaceae) منبعی غنی از ترکیب‌های معطر و اسانس است. این پژوهش با هدف بررسی تأثیر الیسیتورهای سالیسیلیک اسید و کیتوزان بر شاخص‌های رشدی و بیان ژن 1- دئوکسی گزیلولوز 5- فسفات ردوکتاز ایزومراز (DXR) در این گیاه تحت تأثیر سطوح مختلف آبیاری در راستای افزایش بهره‌وری این گیاه دارویی، ...
بیشتر
سابقه و هدف: آویشن زوفایی (Thymbra spicata L.) گیاهی از تیره نعنائیان (Lamiaceae) منبعی غنی از ترکیب‌های معطر و اسانس است. این پژوهش با هدف بررسی تأثیر الیسیتورهای سالیسیلیک اسید و کیتوزان بر شاخص‌های رشدی و بیان ژن 1- دئوکسی گزیلولوز 5- فسفات ردوکتاز ایزومراز (DXR) در این گیاه تحت تأثیر سطوح مختلف آبیاری در راستای افزایش بهره‌وری این گیاه دارویی، به صورت کشت گلدانی و در شرایط گلخانه‌ای در استان ایلام در سال 97-1396 انجام شد.مواد و روش‌ها: آزمایش مورد نظر به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 15 تیمار و سه تکرار انجام شد. تیمارهای آبیاری در سه سطح نرمال (A₁)، آبیاری 70% ظرفیت مزرعه (A₂)، آبیاری 40% ظرفیت مزرعه (A₃) و تیمار محلول‌پاشی در پنج سطح که شامل تیمار شاهد (B₁)، تیمارهای کیتوزان در غلظت‌های 5/0 گرم در لیتر (B₂) و 1 گرم در لیتر (B₃)، محلول‌پاشی سالیسیلیک اسید در غلظت‌های 2.5 میلی‌مولار (B₄) و 5 میلی‌مولار (B₅) اعمال شد. محلول‌پاشی در مرحله 10 تا 12 برگی انجام شد. برای استفاده از الیسیتورهای کیتوزان و اسید سالیسیلیک، پودر آنها را در اسید استیک 5% حل کرده و بعد در آب مقطر با غلظت‌های مختلف محلول‌ها آماده شدند. سه ماه بعد از کاشت (بوته‌ها در ارتفاع 20-15 سانتی‌متری) اقدام به اعمال تیمارهای تنش آبی شد. برای اعمال الیسیتورها، همزمان با تیمار تنش آبی، طی سه نوبت به فواصل ده روزه، محلول‌پاشی انجام گردید. برای بررسی تغییرات بیان ژن DXR به‌عنوان یکی از ژن‌های کلیدی در مسیر بیوسنتز کارواکرول، از روش RT-PCR کمّی استفاده شد. در همین راستا، RNA تام از نمونه‌ها استخراج و کمّیت و خلوص آنها ارزیابی و تأیید شد. سپس cDNA سنتز و از آغازگرهای اختصاصی طراحی شده برای تکثیر توالی هدف استفاده شد. با استفاده از ژن مرجع GAPDH مربوط به آویشن زوفایی، میزان بیان ژن به روش سنجش نسبی بررسی شد. برای آنالیز داده‌ها از روش اختلاف در تغییرات چرخه آستانه (2-∆∆CT) و نرم‌افزار Relative Expression Software Tool (REST) استفاده گردید.نتایج: نتایج حاصل از جدول تجزیه واریانس نشان داد سطوح مختلف آبیاری بر همه شاخص‌های کمّی رشد شامل ارتفاع گیاه، طول ریشه، تعداد انشعابات اصلی شاخه، وزن‌تر و خشک ریشه، وزن‌تر برگ، وزن‌تر و خشک ساقه بجز وزن خشک برگ معنی‌دار بود (0.01>p). اثر متقابل کم‌آبیاری و محلول‌پاشی اسید سالیسیلیک و کیتوزان بر وزن تر ریشه، وزن تر برگ و وزن تر ساقه در سطح احتمال 1% معنی‌دار بود. براساس همین نتایج، شاخص وزن خشک ساقه در تیمار اثر متقابل آبیاری و محلول‌پاشی در سطح احتمال 5% معنی‌دار بود. نتایج نشان داد که اثر متقابل تیمار آبیاری و محلول‌پاشی بر وزن خشک برگ، تعداد انشعابات اصلی بوته و طول ریشه معنی‌دار نبود. در این پژوهش، بیان ژن DXR بعد از اعمال دو غلظت مختلف کیتوزان (0.5 و 1 گرم بر لیتر) تغییرات چندانی از خود نشان نداد، در حالی که تیمار سالیسیلیک اسید با غلظت 2.5 میلی‌مولار در سطح احتمال 1% معنی‌دار بود و سبب افزایش بیان ژن DXR شد. سطح رونوشت این ژن بعد از اعمال تیمار 5 میلی‌مولار این محلول به اندازه 29.72برابر افزایش پیدا کرد که در سطح 1% معنی‌دار بود. میزان کم‌آبیاری، بیان این ژن را کاهش داد.نتیجه‌گیری: نتایج بدست آمده نشان داد که بهترین نوع آبیاری، آبیاری نرمال بود تا گیاه آویشن زوفایی بتواند در شاخص‌های رشدی در وضعیت مطلوبی قرار گیرد. محلول‌پاشی کیتوزان در غلظت‌های مختلف اثر معنی‌داری بر وزن خشک، وزن تر و بیان ژن DXR نشان نداد؛ در حالی که اسید سالیسیلیک در افزایش شاخص‌های رشدی تأثیرگذار بود و بیان ژن DXR نیز همزمان در گونه مذکور در طی محلول‌پاشی اسید سالیسیلیک افزایش پیدا کرد که می‌تواند حکایت از تأثیر مثبت این الیسیتور در افزایش عملکرد و سنتز مواد موثره ارزشمند ازجمله کارواکرول باشد.
